Nieuw technologiebeleid 

Tom van der Lee is een kind van een leraar in exacte vakken. Hij vond techniek dan ook al jong interessant, maar hij koos toch voor de politiek en studeerde af op een project over het Europese technologiebeleid. Nu pleit Van der Lee voor een nieuw technologiebeleid, waarbij de overheid meer specifieke instrumenten inzet en bedrijven met spaaroverschotten gedwongen worden om te investeren. "Je kunt bijvoorbeeld in de belasting prikkels inbouwen waardoor je minder winstbelasting betaalt wanneer je veel investeert en  echt méér als je dat niet doet." Ook wil hij dat de overheid afscheid neemt van strikte technologieneutraliteit. Van der Lee: "De grote techreuzen zijn allemaal het product van overheidsfinanciering. Als je als overheid kiest waarin je gaat investeren, dan ontstaan er parels. Kijk naar de windenergie: daar hebben we echt voor gekozen. Dat zouden we vaker moeten doen. En daarbij is waterstof voor de industrie onontkoombaar."

Kansen voor waterstof 

Volgens Van der Lee is er geen realistisch alternatief voor waterstof. "We hebben opslagcapaciteit nodig over de seizoenen heen." Waarom mislukte waterstof in het verleden dan? "Omdat we geen keuzes maken en daar financiering achter zetten. Bedrijven kijken bij nieuwe innovaties soms wel heel makkelijk naar financiering van de overheid, ook als er sprake is van normale marktrisico’s. Daar moet de overheid dus scherpe keuzes in maken. Bij waterstof is het maatschappelijk belang zo groot, dat we hier structureel actiever in moeten worden." De vraag is: kunnen we groene waterstof in grote hoeveelheden produceren? Dat kan volgens Van der Lee. "Dit is voor GroenLinks een van de speerpunten in de Europese Green Deal, maar ook voor het nieuwe investeringsfonds dat het kabinet heeft aangekondigd. Je moet het groots aanpakken en daar zijn met dat fonds nu mogelijkheden voor."

Europa heeft kansen op het gebied van waterstof: we hebben lidstaten in het zuiden die zonnecentrales kunnen bouwen en ons kunnen helpen met de transitie in het noorden. Dit kan een groot Europees project worden.

Meer Brainport, minder mainport  

Wat is de visie van Van der Lee op het aanstaande investeringsfonds? "Er zijn redenen om goed na te denken over ons toekomstig verdienmodel. Ik ben voorstander van meer Brainport, minder mainport. Mainport is fossiel en heeft relatief weinig toegevoegde waarde. We moeten kennis versterken. En opschalen." Daar moet de overheid haar investeringen ook op richten volgens Van der Lee. "Een groot waterstofproject is te realiseren wanneer de overheid als launching customer optreedt én bij aanbestedingen een aanjaagfunctie heeft voor de opschaling. Nu is opschaling een moeilijke fase om doorheen te komen. Voor echte innovatieprojecten moeten we denken aan projecten die maximaal gebruik moeten maken van nieuwe technologieën, denk aan een grootschalig opslagproject."

Energietransitie dwingt tot heruitvinding 

Het fascinerende aan de energietransitie vindt van der Lee dat het relatief nieuw is en het iedereen dwingt om zichzelf opnieuw uit te vinden. "Technologie is daarin cruciaal. Als je ziet wat er mogelijk is met hernieuwbare energie, dat komt allemaal door nieuwe technologie. De techniek is zelfs al verder ontwikkeld dan de markt nu brengt en met de juiste subsidies kan het nog harder gaan. Kijk naar de spectaculaire kostendaling van zonne- en  windenergie."

Gemis in het Klimaatakkoord 

Gaat het klimaatakkoord die versnelling geven? "Wat ik mis in het Klimaatakkoord is geld. Wie betaalt wat, vooral bij de energie-infrastructuur? Hoe kunnen we het kapitaal en de leencapaciteit van ons land beter inzetten om die kosten collectief te dragen? Daar is nu geen visie op. Ik vind dat de elektriciteitstafel goed werk heeft afgeleverd, nu is er behoefte aan vervolgstappen. Ik mis ook prijsbeleid. We hebben moeten afdwingen dat er CO2-beprijzing komt. Maar die is breder in de economie nodig, omdat we weten dat beprijzen vanuit economisch perspectief heel doelmatigheid en eerlijk is. Hiervoor is een lange termijn visie vereist, maar die ontbreekt. We zijn heel erg gefocust op 2030 maar we moeten naar 2050. Beprijzing zal daar een cruciale rol in hebben."

De rol van FME  

Het gesprek wordt afgesloten met een mooi compliment: "Brancheorganisaties zijn enorm nuttig. Als bedrijf heb je weinig tijd om te kijken naar wat de overheid bepaalt. Tegelijkertijd moet je als brancheorganisaties veelzijdig zijn: je hebt altijd bedrijven voorop lopen en bedrijven die achterop lopen. De vraag is dan hoeveel lef heb je als brancheorganisatie om voor verandering, transitie en koplopers te kiezen. Wat FME daarbij heeft gedaan met de Klimaatroutekaart en Klimaatkansenkaart is super."